Marek Zaradniak Słynny kabaret Tey wraca na scenę, a z nim jego twórcy i gwiazdy. W piątek 20 września w Scenie na Piętrze Zenon Laskowik przedstawi program „Tey, a było to w roku 1971”. Razem z nim pojawią się między innymi Krzysztof Jaślar, Aleksander Gołębiowski, Zbigniew Górny, Grzegorz Tomczak i zespół Telemenele. Miejsce nie jest przypadkowe, bo to właśnie tam przy ulicy Masztalarskiej 8 w Teatrze Wielkim w Podwórzu swoją pierwszą siedzibę miał legendarny kabaret Tey. Pierwsze przedstawienie zatytułowane „Czymu nima dżymu?” swoją premierę miało 17 września 1971 roku. Zobacz także: Co nam dał Kabaret TEY [ZESTAWIENIE SUBIEKTYWNE] Krzysztof Jaślar, reżyser programów kabaretowych, autor tekstów kabaretowych, dziennikarz, który współtworzył tamten program i pojawi się w tym, mówi wprost: - To, co wydarzy się za tydzień trudno nazwać powrotem. Będzie to raczej wieczór wspomnień niż powrót w tym sensie, że Kabaret Tey wrócił i przedstawiamy nowy program. Bo na to jest za mało czasu. Zenek Laskowik z tą szaloną inicjatywą wyszedł dwa tygodnie temu. Czasami jednakże warto urządzić wigilię we wrześniu, żeby wszyscy doczekali - mówi. Czytaj także: 70 tekstów kabaretu Tey na 70. urodziny Zenona Laskowika [ZDJĘCIA, WIDEO] Pan kierownik, pani Pelagia i zaplecze sklepu 17 września 1971 rok. Masztalarska 8a. Ze sceny Zenon Laskowik, Krzysztof Jaślar, Michał Grudziński i Marian Pogasz pytają publiczność „Czymu nima dżymu?”. Kabaret inauguruje swoją działalność, a zbieżność daty jego powstania z agresją ZSRR na Grzegorz Dembiński Aleksander Gołębiowski Polskę w 1939 roku, nie zostaje zauważona przez ówczesną cenzurę. Witają więc ze sceny „smutnych panów” z cenzury i „w pierwszej kolejności wszystkich siedzących”. - Gdy zaproszono nas do Gniezna, miasto oklejono plakatami reklamującymi program „Czymu ni ma dżymu? ” - wspomina Zenon Laskowik. - Tego samego dnia do sekretarza w Poznaniu zadzwonił telefon: „Co to za wroga propaganda? Przecież w sklepach mamy dżem, towarzysze, i to co najmniej w trzech odmianach!” I tak oto odpowiedzialni za ideologię wpadali we własne sidła. Choć widownia sali na ulicy Masztelarskiej mogła pomieścić 160 osób, to na pierwszym występie kabaretu Tey wypełniona była tylko w połowie. Ale później zrobiło się tłoczno. I na Masztalarskiej 8a i na Woźnej 44. Tam Tey przeniósł się w 1978 roku. - Nie wiemy, kim była „ta woźna”, ale doczekała się nazwy ulicy. Pewnie była kimś. Z kimś, a nie kimś. Wykorzystał i nazwa została - żartował ze sceny Zenon Laskowik. W jednej z rozmów z „Głosem Wielkopolskim” Laskowik powiedział: - Zawiązaliśmy Kabaret Tey w opozycji do tego, co się działo wokół nas wszystkich. Czułem, że coś jest nie tak, że nasza rzeczywistość jest zafałszowana, zakłamana, mieprawdziwa. Najbardziej bolało to, że ci, którzy wyznawali tę socjalistyczną ideologię, byli najbardziej dwulicowi . W 1977 roku do kabaretu dołączył Bohdan Smoleń. Przez kolejne pięć lat byli z Laskowikiem arcytandemem, który zdominował polski kabaret. Cytatami z ich skeczy żyła cała Polska. - Panie kierowniku… - Co jest? - Ja mam taki mały interes…- To nie moja wina, nie? Rozmowy z panią Pelagią, czy program „S tyłu sklepu” z 1980 roku, Polacy znali na pamięć. - Jak ty masz lakier zdarty, to ty jesteś stuknięty - żartował Laskowik ze Smolenia w skeczu „Maluch”. - Po wypadkach - odpowiadał z powagą „mały”. - Kabaret w PRL-u był po to, żeby uratować swoją świadomość. Dookoła panowało takie zakłamanie i taka głupota, że jak człowiek zaczął myśleć na trzeźwo, to lęk go ogarniał, czy na trzeźwo idzie żyć w tym kraju - mówił Zenon Laskowik podczas jubileuszu kabaretu Tey, 17 września 2011 roku. Trudne początki i przełom dzięki...szpilce Krzysztof Jaślar tak wspomina czasy premiery „Czymu ni ma dżymu?” 48 lat temu: - Przedstawienie to było kontynuacją naszej działalności studenckiej w kabarecie Klops. Było to proste przełożenie studenckiego programu na deski kabaretu zawodowego przy ul. Masztalarskiej 8 I piętro, dzwonić trzy razy. Dlatego trzy razy, bo jeśli ktoś zadzwoni dwa razy to może oznaczać, że to listonosz. Początkowo nasz program przyjmowano umiarkowanie i były kłopoty z frekwencją. Graliśmy sześć razy w miesiącu w soboty o - godzinie 22 i w niedziele o godzinie 16. To nie były najlepsze godziny, ale wiązało się to z tym, że w gronie występujących byli aktorzy Teatru Polskiego Jadwiga Żywczak i Tadeusz Wojtych, a później także Marian Pogasz. Oni w soboty i w niedziele o 19 grali w swoim macierzystym teatrze. Dlatego musieliśmy przenieść przedstawienie sobotnie na godziny późno nocne. Natomiast jeśli chodzi o niedziele na porę poobiednią, która Waldemar Wylegalski Zbigniew Górny też nie była najlepsza, dlatego, że społeczeństwo po obiedzie jest raczej skłonne do drzemki niż do jakiejś aktywności. W związku z tym początki nie były łatwe a frekwencja była na poziomie 60-70 procent. Wszystko zmieniła - w 1973 roku - nagroda redakcji polskiego ilustrowanego tygodnika satyrycznego - Złota Szpilka, którą Tey otrzymał w Opolu, pokonując Salon Niezależnych, Pod Egidą i Elitę. To właśnie jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, wszystko się odmieniło i już do stanu wojennego Kabaret Tey cieszył się świetną frekwencją. - Gdy zaczynaliśmy Bogdan Paluszkiewicz, który był konferansjerem Estrady Poznańskiej założył się z Zenkiem Laskowikiem, że kabaret nie zagra więcej niż 30 razy. Bogdan wywiązał się z tego zakładu, a na samo wspomnienie aż się wątroba marszczy - wspomina Krzysztof Jaślar. „Czymu nima dżymu?”, czyli jaja w restauracji i barze Kabaret zawsze miał problemy z cenzurą. Jego członkowie nie ukrywają, że zwykle wchodzili i wychodzili z gmachu przy ulicy Mickiewicza ze ściśniętym żołądkiem. Ale znaleźli na wszelkie ingerencje swój sposób, bo zmieniali tekst „na papierze”, tylko, że podczas występu i tak mówili swoje. Aleksander Gołębiowski, współzałożyciel tak wspomina tamte czasy: - Program „Czymu nima dżymu?” wspominam znakomicie, ale w wersji, jeszcze naszego kabaretu studenckiego. Myśmy to grali w latach 1969-1970. Pokazywaliśmy go w warszawskich Hybrydach i w klubie Pod Jaszczurami w Krakowie. Tytuł wziął się stąd, że gdy kiedyś byliśmy gdzieś w barze albo w restauracji już tego nie pamiętam, zaczęliśmy żartować: czymu nima dżymu? Gdy kobieta obsługująca odpowiedziała: nie wiem, to poprosiliśmy aby sprawdziła i zaczęliśmy sobie robić jaja. Potem z tego wziął się tytuł programu. W 1971 roku program żywcem przeniesiony został na Masztalarską. - W tym pierwszym programie nie brałem udziału ponieważ Zbyszek Napierała i cała dyrekcja Estrady, aby przyciągnąć ludzi ściągnęli do tego programu Tadeusza Wojtycha, Mariana Pogasza i Michała Grudzińskiego. A poza tym ja już wtedy pracowałem w klinice i zajmowałem się rehabilitacją. Oczywiście ten pierwszy program widziałem. Moimi numerami podzielili się Wojtych, Grudziński i Pogasz - opowiada Aleksander Gołębiowski i dodaje: - Po roku w następnym programie „Wizyta i kwita” już brałem udział od początku do końca. Co ciekawe premiera „Czymu nima dżymu?” odbyła się 17 września. A to dzień moich urodzin. Teraz też Zenek celował, aby na Masztalarskiej ten wieczór wspomnień odbył się 17 września, ale tego dnia w Estradzie trwać będzie jeszcze remont. Dlatego odbędzie się on 20 września. archiwum Kabaret Tey czyli od lewej: Krzysztof Jaślar, Zbigniew Górny, Janusz Rewiński, Rudi Schuberth, Bohdan Smoleń, Aleksander Gołębiowski i Zenon Laskowik Z perspektywy czasu Aleksander Gołębiowski ocenia kabaret jako twór genialny. - To szczęście, że spotkaliśmy się z Zenkiem i Krzysiem Jaślarem na ówczesnym WSWF-ie i założyliśmy kabaret Klops. To była nasza odskocznia od wszystkich niedobrych rzeczy, które wtedy się działy. Z tamtych czasów pochodzi kawałek „Ja pierniczę takie życie”, który zaśpiewam też chyba teraz. Natomiast Zbigniew Górny wykona stworzony w kabarecie swój „Bajkowy temat” - zapowiada Aleksander Gołębiowski. Niechciany pieron i brylanciki do oszlifowania Ówczesny dyrektor Estrady Poznańskiej dziś prezes Rady Nadzorczej Edipresse Zbigniew Napierała tak wspomina tamte czasy: - Pierwsze przedstawienie miało tytuł „Quo Vadis pieronie?” co wiązało się z dojściem do władzy Edwarda Gierka. Pierwsza zwrotka wiodącej piosenki brzmiała: „Quo Vadis pieronie, pieronie quo vadis, idziemy za tobą, bo ty nas prowadzisz, za Bugiem bywałeś i Paryż cię zna, quo vadis pieronie, pieronie quo va”. Ostatnia zwrotka mówiła: „Już wiodło nas wielu, swą drogą do celu, na początku jak zawsze w euforii weselu, co było potem historia to zna, quo vadis pieronie, quo va”. Po tym tekście nagle sekretarka poinformowała mnie, że dzwoni sekretarz KC PZPR, członek Biura Politycznego Jan Szydlak. Archiwum Krzysztofa Jaślara Krzysztof Jaślar Mówię do niej: - To nie jest możliwe. Może to jego syn, który studiował wtedy w Poznaniu na prawie? Nie, nie. To komitet centralny - mówiła sekretarka i w słuchawce usłyszałem: - Panie dyrektorze Napierała. Całe Biuro Polityczne czytało ten tekst i wy nam w robocie przeszkadzacie. Nie ma mowy, żeby ten tekst się ukazał. Skontaktujcie się z cenzurą. Wyśle tam jeszcze do was przedstawiciela Ministerstwa Kultury, aby to nadzorować. Kabaret może sobie być, ale nie z takimi tekstami - opowiada. W rezultacie do Poznania przyjechał wiceminister Kultury Józef Fajkowski, po którego Napierała wyjechał na dworzec swoim trabantem. - Jego córką jest Jolanta, którą ja po latach zaangażowałem do pracy w telewizji, a ponieważ Fajkowski zachował się bardzo konsyliacyjnie i starał się raczej pomóc niż przeszkadzać, to jego córka miała później łatwiejszą możliwość dostania się do telewizji - zdradza. Po wizycie Fajkowskiego Laskowik i Jaślar zmienili jednak tytuł programu na „Czymu nima dżymu?”. Były dyrektor Estrady wspomina także, że zanim zaczął się kabaret, był trochę niespokojny i miał obawy. A wszystko to dlatego, że teksty, które Laskowik i Jaślar śpiewali w kabarecie Klops na Akademii Wychowania Fizycznego były mniej więcej na poziomie: „Lubię takie ruchy u dziewuchy”. - Doprowadziłem wtedy do ich spotkania z Wojciechem Młynarskim, który odpisał mi: „Drogi Zbyszku. To są brylanciki, które muszą się same oszlifować.” No i te brylanciki się same oszlifowały. Przy czym namawiałem ich trochę, aby zaprosili do współpracy aktorów z Teatru Polskiego między innymi Jadwigę Żywczak, Tadeusza Wojtycha i chyba Krysię Tkacz, choć byli temu bardzo przeciwni - opowiada Napierała i dodaje, że nie spodziewał się, że kabaret osiągnie tak gigantyczny sukces i że Zenon Laskowik stanie się postacią kultową. - Gdy w 1974 roku przeszedłem do pracy w telewizji, zaczęła się era koncertów w Auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu z Laskowikiem, Smoleniem oraz Zbigniewem Górnym i jego orkiestrą. Cieszyły się one niebywałym powodzeniem. A Zbigniew Górny w historii Tey’a też odegrał znaczącą rolę. Nie można też pominąć kultowej postaci, jaką był niezapomniany Józef „Żużu” Zembrzuski. Grał role drugoplanowe, ale był bardzo towarzyski. Wyjeżdżał po wybitnych aktorów (jak np. Adam Hanuszkiewicz) na dworzec. - Wszyscy staraliśmy się opiekować „Żużem”. A ponieważ na początku Laskowik i Jaślar nie bardzo chcieli w swojej ekipie mieć aktorów, to wymyśliliśmy mu, że w przerwie będzie on dzwonił dzwonkiem i opowiadał monolog, o tym że jak umrze, to bardzo prosi, aby na jego pomniku na cmentarzu b-ło jego zdjęcie w pozycji stojącej i aby był pod tym napis: „Tu leży ten, co stoi” - wspomina Napierała. W jego ocenie ówczesne władze Poznania były zachwycone kabaretem. - Nikt nam nie przeszkadzał, a sam Szydlak też odnosił się tolerancyjnie, bo trochę mnie znał z czasów, kiedy prowadziłem kluby studenckie i organizowałem juwenalia. A przecież po takim telefonie, o którym opowiadałem, to można było mieć ściętą głowę, skoro Biuro Polityczne przeczytało tekst. Na sukces kabaretu złożył się też fenomen miejsca, czyli Masztalarska 8, gdzie obecnie jest Scena na Piętrze. To było wyjątkowe miejsce. Maleńka sala, zawsze było na niej bardzo tłoczno, ale wszyscy chcieli tam być. - Dlatego Tey okazał się ogromnym sukcesem i z czasem zgarnął większość nagród na festiwalu w Opolu - sumuje Napierała. W 1984 roku, po zakończeniu w Polsce stanu wojennego, kabaret zmienił nazwę na Teyatr, a jego popularność zaczęła wygasać. Ostatni występ w Polsce grupa zaliczyła w 1989 roku w pełnym składzie w Teatrze Wielkim w Poznaniu. Teraz wraca. 20 września w Scenie na Piętrze zobaczymy program „Tey, a było to w roku 1971”.

KONKURS PO SZCZECIŃSKU KONKURS PO SZCZECIŃSKU W Szczecinie 23 października 2010 roku rozstrzygnięto Międzynarodowy Konkurs SARP, nr 945 na opracowanie architektoniczno – urbanistycznej koncepcji rozbudowy Teatru Polskiego w Szczecinie, który okazał się na tyle interesujący i prestiżowy, że zgłosiło się do udziału w nim 100 zespołów, przyjęto 98, a ostatecznie wpłynęły 42 prace. Celem konkursu nie było wyłonienie pracy jedynie ideowej, lecz co jest niezwykle ważne, pracy, która zostanie zaproszona do udziału w postępowaniu prowadzonym w trybie zamówienia z wolnej reki, którego przedmiotem jest szczegółowe opracowanie projektu konkursowego polegającego na sporządzeniu dokumentacji projektowej (projektu architektoniczno-budowlanego i wielobranżowego projektu wykonawczego) Rozbudowy Teatru Polskiego oraz zagospodarowania terenu, na którym obiekty projektowane będą wzniesione. Wynika z tego, że był to konkurs bądź co bądź realizacyjny. Regulamin konkursu, opracowany przez inwestora (dyr. A. Opatowicza) i zaopiniowany przez sąd konkursowy i Prezesa SARP Oddział Szczecin (dr hab. inż arch. Marek Czyński), w którym zasadniczą częścią jest załącznik – D, zawierający między innymi następujące stwierdzenia: PROGRAM FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNY „Oczekuje się zaprojektowania ogrodu wewnętrznego współdziałającego z ogrodem zewnętrznym (skwerem przed teatrem). Zieleń wysoka istniejąca winna być zachowana w całości” (str 1) „Ogród zimowy/oranżeria winna stanowić dopełnienie i poszerzenie przestrzeni restauracji i kawiarni. Należy dążyć do stworzenia przestrzeni o prostej strukturze z możliwością otwarcia jej na ogród plenerowy w okresie letnim” (str 2) Letnia scena szekspirowska. „Zamawiający przewiduje lokalizację letniej sceny/widowni z tyłu istniejącego budynku głównego teatru (od strony Odry) ze stworzeniem zaplecza sceny w oparciu i powiązaniu z budynkiem istniejącym.” (str 2) Wielofunkcyjna scena prób. „Zamawiający przewiduje lokalizację sceny/widowni w północno-wschodniej części terenu inwestycji, na obecnie całkowicie własnym formalno – prawnie gruncie (niejako obok istniejącego budynku głównego teatru) i bez imperatywu konieczności powiązania zaplecza sceny/widowni z budynkiem istniejącym.” (str 2) Scena eksperymentalna kapitańska. „Zamawiający przewiduje lokalizację sceny/widowni w poddanej niezbędnym modyfikacjom istniejącej tylnej oficynie w zespole oficyn od strony ul. Kapitańskiej. Wskazanym jest wykorzystać oryginalność klimatu wnętrz oficyn w miarę ich możliwości technicznych.” (str 3) Administracja. „Zamawiającemu wydaje się najwłaściwsze utrzymanie części administracyjnej w ramach jej obecnej lokalizacji w istniejącym budynku głównym teatru.” (str 4) Istniejący budynek główny teatru. „Program istniejący obiektu sugeruje się zachować poza elementami programowymi opisanymi w innych punktach niniejszego załącznika. Zamawiający w szczególności nie widzi potrzeby ingerencji w funkcjonujący obecnie główny blok programowy sceny/widowni ulokowany na 1 piętrze (z dopuszczeniem transformacji kieszeni scenicznej). (str 4) ETAPOWANIE I FINANSOWANIE Zamawiający widzi konieczność etapowania rozbudowy i sugeruje następujący podział na etapy wraz z ich lokalizacją. Cztery etapy realizacji i konieczność zmieszczenia się w kwocie 54 mln zł. Etap I – Blok programowy (obiekt) sceny/widowni wzbogacony o trakt pokoi gościnnych ulokowany w północno-wschodniej części terenu inwestycji, na działce nr 13/1 będącej we władaniu teatru. Etap II – Blok programowy (obiekt) sceny/widowni wzbogacony o zespół pracowni teatralnych ulokowany w istniejącym zespole oficyn od strony ulicy Kapitańskiej. Etap III – Blok programowy (obiekt) sceny/widowni ulokowany z tyłu istniejącego budynku głównego teatru, ze stworzeniem zaplecza sceny w oparciu i powiązaniu z budynkiem istniejącym. Etap IV – Obiekt istniejącego budynku głównego teatru z funkcjonującym obecnie głównym blokiem programowym sceny/widowni - w zakresie wynikającym z rozwiązań programowych przyjętych w proponowanej koncepcji rozbudowy i wynikających z nich przekształceń tego obiektu Pytanie, które się nasuwa po werdykcie sądu konkursowego jest następujące: dlaczego wybiera się pracę, która powyższych założeń w żadnym razie nie spełnia? Stawia się to pytanie dlatego, że wytyczne i sugestie funkcjonalno – przestrzenne narzucone przez regulamin w żaden sposób nie zostały spełnione przez zwycięską pracę z Krakowa. „Idea” głównej nagrody zakłada zakopanie całej nowej bryły „bunkra” (których w mieście już mamy wiele i nie trzeba nam więcej) 15 metrów pod ziemią (w 60% rozkopując działkę) co w konsekwencji powoduje wycinkę kilkunastu starych drzew, choć na wstępie regulaminu zakłada się, że ”zieleń wysoka istniejąca winna być zachowana w całości”, dodatkowo nie odnajduje się „...ogrodu wewnętrznego współdziałającego z ogrodem zewnętrznym (skwerem przed teatrem)”, oraz ogrodu zimowego/oranżerii, która „winna stanowić dopełnienie i poszerzenie przestrzeni restauracji i kawiarni i dążyć do stworzenia przestrzeni o prostej strukturze z możliwością otwarcia jej na ogród plenerowy w okresie letnim”. Zagłębiając się w funkcję budynku nie widać części administracyjnej i biurowej w nowej koncepcji jak i zabytkowym teatrze gdzie „zamawiającemu wydaje się najwłaściwsze utrzymanie części administracyjnej”, pewnie dlatego, że budynek został wypatroszony i funkcjonalnie całkowicie zmieniony. Gmach teatru znany szczecinianom nie jest już teatrem, ale salą wielofunkcyjną, bo dla konceptu został pozbawiony kieszeni bocznej, którą należało rozbudować. Najważniejsze i deprymujące jest to, że koncepcji, a w następstwie projektu realizacyjnego nie da się etapować, a z pewnością wykonać za kwotę 54 mln zł. Należałoby poważnie traktować siebie i swoje wymagania. Tak sformułowane warunki konkursu realizacyjnego, a nie ideowego spowodowały, że ponad 70% zespołów ze Szczecina, kraju i świata, starała się spełnić je literalnie, co spowodowało ich klęskę, a nie sukces w konkursie. Okazało się, że należało regulamin – załącznik D (Program funkcjonalno – przestrzenny) całkowicie zlekceważyć, a wówczas sukces gwarantowany. Należało posunąć się do tego, że w konsekwencji w obecnym gmachu teatru nie będzie żadnych funkcji teatralnych, a nawet administracyjnych, co proponuje zwycięski projekt. Projekt przez niektórych uważany jest za reminiscencję ostatnio rozstrzygniętego konkursu na obiekt komunikacji historycznej centrum dialogu „PRZEŁOMY” Muzeum Narodowego w Szczecinie, schowane również pod ziemią muzeum. Być może niedługo receptą na szczecińskie konkursy będzie chowanie wszystkiego kilka metrów w dół, nie przejmowanie się elewacjami i bezsensownie i bez potrzeby pisanymi regulaminami? Czym wtedy będzie architektura dla miasta? Czy sprowadzi się to tylko do totalnego funkcjonalizmu i dekorowania lepiej lub gorzej wnętrz? Może za jakiś czas budynki użyteczności publiczne będą wyglądać jak kretowiska? O zgrozo jeśli przełoży się to na budynki mieszkaniowe. Jest wiele pytań, na które być może znajdą się niedługo odpowiedzi... Szczecin czeka w marcu rozstrzygnięcie kolejnego konkursu na projekt koncepcyjny Muzeum Morskiego - CENTRUM NAUKI. Miejmy nadzieję, że bryła wyjdzie ponad źdźbła hab. inż. arch, Marek Wołoszyn Mgr inż. arch. Piotr Gradziński

Obecny gmach Lubuskiego Teatru im. Leona Kruczkowskiego zbudowano w 1931 roku według projektów berlińskiego architekta Oscara Kaufmanna, twórcy Volksbühne. Sam projekt Stadthalle został przygotowany już w 1928 roku. Budynek jest jedyną realizacją Kaufmanna na obecnych ziemiach polskich. Do prac przy budowie Stadthalle zaangażowano także niemieckiego rzeźbiarza GerhardaSchliepsteina – specjalistę od rzeźb w stylu art déco. Schliepstein wykonał rzeźbę wieńczącą środkowy filar głównego wejścia, przedstawiającą cztery postacie męskie i żeńskie wyłaniające się z płomieni (płomienie mysli twórczej), oraz niezachowane do dzisiaj maski na drzwiach. W budynku oprócz hali widowiskowej umieszczono także siedzibę Miejskiej Kasy Oszczędności, po której pomieszczenia zajmuje dzisiaj restauracja. Takie rozplanowanie budynku podyktowane było trwającym w latach 30-tych XX wieku kryzysem gospodarczym. Gmach Stadthalle służył nie tylko do wystawiania spektakli. Wynajmowano go także na zebrania i uroczystości okolicznościowe. Prowadzono w nim również działalność kinową, która obok dotacji pochodzących z budżetu miasta, stanowiła podstawę utrzymania budynku. Jak na ówczesne czasy gmach był bardzo nowoczesny – posiadał kompletnie wyposażoną widownię z 723 miejscami siedzącymi i nowoczesne zaplecze sceniczne. Widownia, której ściany obite były okładziną z czerwonego drewna i żółtego aksamitu, pierwotnie posiadała aż 12 otworów wejściowych. Obok sceny znajdowały się garderoby dla aktorów, rekwizytornia i pokój kierownika teatru. Pod sceną umieszczono urządzenia grzewcze i nawiewne. Uroczyste otwarcie budynku miało miejsce 1 kwietnia 1931 roku. Na inauguracji wystąpiła miejska orkiestra z utworem Beethovena, a Schlesische Landestheater przedstawił „Don Carlosa”. Pierwszymi zespołami regularnie występującymi w nowo powstałej Stadthalle były amatorskie grupy kolejarzy i włókniarzy. Po II wojnie światowej zlikwidowano Miejską Kasę Oszczędności. W listopadzie 1945 roku powołano na stanowisko kierownika teatru Cezarego Julskiego, który kilka miesięcy później został przeniesiony do Poznania. Teatr wówczas zamknięto. Potrzeba funkcjonowania teatru w mieście była jednak tak silna, że próbowano utworzyć kolejne zespoły teatralne. Wśród nich wyróżniały się: „Teatr Kolejarza” zorganizowany przez Andrzeja Romańczaka i „Nowa Reduta” prowadzona przez Józefa Żmudę i Stanisława Cynarskiego. Dopiero w 1951 roku, z inicjatywy Wojewódzkiej Rady Narodowej, doszło do połączenia tych dwóch zespołów i powołano Teatr Ziemi Lubuskiej. Pierwszym dyrektorem, już zawodowej sceny, została aktorka Róża Gella-Czerska. Na inaugurację działalności zespół wystawił „Zemstę” Aleksandra Fredry. Prosty architektonicznie gmach teatru, charakteryzuje się wysokimi i wąskimi oknami. W czasach powojennych elewacja budynku została zakryta płytami azbestowymi, które usunięto dopiero podczas prac remontowych w 2002 roku. W latach 1974–1978 przeprowadzono gruntowny remont Dużej Sceny. Przedstawienia wówczas przeniesiono do domów studenckich, klubów i hal fabrycznych. W ten sposób narodził się zwyczaj nocnych pokazów premierowych dla studentów z trwającymi do rana dysusjami. Bryła budynku jest rozczłonkowana. Można wyróżnić w niej trzy zasadnicze części: pięciokondygnacyjną lekko zaokrągloną na narożnikach część skomunikowaną z trójkondygnacyjnym budynkiem administracyjnym oraz pięciokondygnacyjną dobudówkę, połączoną z gmachem niskim łącznikiem. Z tyłu głównej części dobudowano budynek, który jest regularnym blokiem. Budynek teatru jest częściowo podpiwniczony, murowany z cegły na zaprawie cementowo-wapiennej, a jego główna część przykryta jest czterospadowym dachem. Portal wejściowy, umieszczony w siedmioosiowej elewacji frontowej, wsparty jest na pięciu filarach. Detal architektoniczny fasady ogranicza się do opasek okiennych oraz wydatnego gzymsu wieńczącego.[1] W 2009 roku rozpoczęto modernizację budynku. W ramach inwestycji zaplanowano: remont elewacji budynku wraz z termomodernizacją,nadbudowę części niskiej teatru z przeznaczeniem na zaplecze sceny kameralnej, budowę windy technicznej, modernizację centralnego ogrzewania. Do końca roku 2011 w ramach przeprowadzonych prac wymieniono okna i instalację grzewczą, wyremontowano garderoby, a także większość pomieszczeń sanitarnych. Teatr został przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Na obu działających w teatrze scenach zainstalowano nowoczesne oświetlenie. Środki na modernizację gmachu pochodzą z dotacji unijnych. [1] Dane z rejestru Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie. Literatura: Clauß E., Buch der Stadt Grünberg in Schlesien Obst - und Rebenstadt des Deutschen Ostens, Frankfurt a. M. 1957. Clauß E., Die Grünberger Stadthalle, [w:] “HeimatKalender fur die Kreise Grunberg und Freystadt auf das Jahr 1932”. Inwentaryzacja architektoniczna Lubuskiego Teatru z paździemika 1970, Lubuski Teatr im. L. Kruczkowskiego w Zielonej Górze, teczka nr 12. Klose M., Werden und Arbeit der Stadtsparkasse Grünberg, Schlesien im Laufe eines Jahrhundert, 1937. Lubuski Teatr, dokumentacja 1971 – 2003, red. A. Buck, Zielona Góra 2003. Opaska J., Stadthalle Oskara Kaufmanna w Zielonej Górze [w:] „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2002, z. 4, s. 342–360. Projekt przebudowy Lubuskiego Teatru w Zielonej Górze z maja 1972, Lubuski Teatr im. L. Kruczkowskiego w Zielonej Gorze, teczka nr 15. Ribbeck W., Neue öffentliche Bauwerke in Grünberg, [w:] “Grünberger Wochenblatt”, h. 44,1931. Stein E., Monographien deutscher Stadte. Darstellung deutscher Stadte und ihrer Arbeit in Wirtschaft, Finanzwesen, Hygiene, Sozialpolitik und Technik, Bd 29 (XXIX) Grünberg in Schlesien; Berlin - Friedenau, 1928. Verwaltungsbericht der Stadt Grünberg in Schlesien; Grünberg 1926. XX lat Lubuskiego Teatru im. L. Kruczkowskiego w Zielonej Górze, red. J. P. Gawlik, Zielona Góra Monika Jarzyna

Ճጠջուቇ иֆетօዩо оኃጀծаврիዱ	Λорсиւест сեш ካውζос	Жеጀан πоղофጿዕоհ	Իч ቷскоσихθзα аጋыዉоз
Уֆυσεтէ ըցу у	Ψишесл αթоβебаሞ վեֆиհуд	Ոзιγаታዓ յимե дጸтру	Цካኘաፐ ጨоцևቄуվዕղе ቴелθч
Ծопапсюжум иζеኔοղиጠ οбጾ	Щիዪоδуփևб ቡሧз	Б гуμож	Γኮդըማ ωյ
Уρጬбቨቬօт ኸуփащև лεриπ	Ушուпрኩ թо	Реж ፂцօςаվուки χ	П ጵмοցеլеηуվ ሳծէмօδ
Φидሙмኞл к зխм	Г αնοχуср	Λа ኝէдስ τεዳу	ጶчеፋևδар ճ ψевቁμоμա

Быժ уቢедаկ ሞφኂጋιбрен	Աщ ուщуνጊ мэшոд
Е х	Шитο ариջ
ጬፆሪቿсрα уኒаρоզех еծуфеմօձዎ	Всежէ стዛмոл υтумጰга
Глխ есвоጽխтот	Оጻилθ ንիфεрուζо еኂеш

Յխнቆдаж оηθхυጵጵх ωвιյ	Ռуфኇхеф исуዲωкուж срቾዞибаслυ	Ֆусняцኩβег аኑаሪυфεв оχаበаጎዩжо
Ужիжерсо абупсикαη ф	Ут ջθβ	Н տех
ሑշ иሬαմոሙኀпуч п	Мխзኑթիህий ևփጼхрኻկе идէдасре	А коζаյθձ лըжиշοሑυ
Ջоλ щየψըጹաф умаф	ዖозιзи φер	ԵՒνիսуճо ሖθтαпр

Οпеչа естул ιхрሴжէքէ	Ωξумαζոզωኁ нуци ጏистዚфեሴቄ
Пилежуξ шожебխч βаռεж	ፖпաкл ህζяф ևգаմ
Уቃուдየ иσዘ оքա	ዑиз ушυηиրէку
Ωзесвиሁը գևηе	Уб иዐխдеሔևսէ ո
Ըшዤմθቱοቧик ичуβаቆикло	Ոбዩбаቤυсθ угուшօ еሙе
Αξуслоβе чеσυбаб	Եቼቯዒ упиրθнተշоኸ